Krypta kościelna w Lgocie Wielkiej

1. Z dziejów obrządku pogrzebowego w parafii Lgota Wielka

Ważną i doniosłą funkcję sakralną na terenie parafii lgockiej spełniał cmentarz. Obszar, na którym się on znajdował był miejscem świętym (locus sacer). Początkowo cmentarz lgocki był położony na placu wokół kościoła parafialnego i tam składano ciała zmarłych parafian. Jednak oprócz cmentarza miejscem pochówku wiernych były także podziemia świątyni. Z powodu rozporządzenia władz kościelnych z 1230 r. w podziemiach mogły być jedynie składane ciała zmarłych kolatorów lub członków rodzin szlacheckich, zaś tylko za specjalnym zezwoleniem biskupa pod kościołem chowano innych wiernych. Dopiero arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Kurowski w 1408 r. dał pozwolenie na składanie w podziemiach świątyni zmarłych dobrodziejów, którzy mieli znaczące zasługi w wspieraniu parafii. Wydaje się bardzo prawdopodobnym, iż pod wybudowanym kościołem parafialnym w Lgocie Wielkiej, od początku jego istnienia, znajdowały się podziemia. Rozciągały się one na całej długości i szerokości kościoła, zaś wejście do nich ulokowane było w głównej nawie tuż przed prezbiterium. Zatem w XV w. w parafii lgockiej zmarli parafianie byli chowani na cmentarzu wokół kościoła i pod podłogą w kościele.

Cmentarz parafialny był właściwym miejscem grzebania parafian, dlatego znajdował się on w każdej parafii. Wierni obierali sobie na cmentarzu tzw. miejsca rodzinne, aby obok siebie chować całe rodziny. W wielu przypadkach te same miejsca były przekazywane z pokolenia na pokolenie. Takie „dziedziczenie” wpływało m.in. na otaczanie tych miejsc szczególną troską i opieką. Było natomiast zabronione grzebanie na tych cmentarzach m.in. nieochrzczonych, heretyków, ekskomunikowanych, bluźnierców, samobójców i publicznych grzeszników. Na synodzie gnieźnieńskim w 1512 r. uchwalono, że dla ochrony przed zwierzyną cmentarz powinien zostać ogrodzony parkanem. Sposób ogrodzenia pozostawał uzależniony od warunków i zwyczajów Kościoła lokalnego. Dalsze rozporządzenia w kwestii cmentarza parafialnego były wydawane przez poszczególne ustawodawstwo partykularne.

Pierwszą pisaną wzmiankę o cmentarzu parafialnym w Lgocie Wielkiej podała dopiero wizytacja arcybiskupa Jana Łaskiego w 1521 r. Cmentarz ten znajdował się przy kościele, a rozciągał się na pobliskie tereny w kierunku zachodnim wsi. Graniczył on od południowej strony z niezabudowanym placem, który posiadał sługa plebana. Prawdopodobnie w tym czasie był on już ogrodzony drewnianym parkanem. Od XVI w. coraz bardziej akcentowano w życiu wiernych znaczenie śmierci drugiej osoby. Prowadziło to do coraz większego szacunku i opieki względem cmentarza, ponieważ miejsce to było często odwiedzane przez różnych wiernych, gdyż jego atmosfera wywoływała liczne wspomnienia z przeszłości.

W siedemnastowiecznych dokumentach dotyczących parafii lgockiej wzmiankowano tylko, że cmentarz istniał. Był on nadal ogrodzony drewnianym parkanem, zaś rozmiary jego nie uległy zmianom. W jednym z narożników tego cmentarza, od południowo - wschodniej strony kościoła została wzniesiona drewniana dzwonnica. Na tym cmentarzu byli przeważnie chowani miejscowi parafianie, zaś bardziej zasłużeni dla parafii lgockiej spoczywali w grobowcach w podziemiach świątyni parafialnej.

Wiek XVIII nie przyniósł większych zmian w zwyczajach i praktykach pochówku zmarłych parafian z Lgoty Wielkiej. Nie wspomniano w żadnych dokumentach archiwalnych o zwiększeniu rozmiarów cmentarza, tym samym drewniany parkan ogrodzeniowy nadal zakreślał granice tego świętego miejsca. Natomiast pojawiło się w aktach parafialnych dość precyzyjne określenie miejsca pochówku wiernych. Każdy pogrzeb posiadał zapis w księdze metrykalnej. Na jego treść składały się m.in. dane personalne duchownego, dane personalne osoby zmarłej, miejsce zamieszkania zmarłego i miejsce pochówku na cmentarzu. Miejsce to było określane przez wskazanie jednego z czterech kierunków geograficznych. Zmarłych więc grzebano w konkretnej części cmentarza, oznaczonej np. formułą „ad occasum solis” (na zachodzie słońca) lub „ad aquilonem” (na północy). Ponadto w podziemiach kościoła, bezpośrednio pod głównym ołtarzem, znajdował się murowany grób kapłanów lgockich. W 1744 r. został on odrestaurowany, ponieważ uszkodzenia były na tyle poważne, że sprawiały trudności w grzebaniu zmarłego. Akta archiwalne z tego okresu wymieniły w krypcie kościelnej jeszcze jeden grób murowany, lecz był on już wtedy całkowicie zniszczony, a brak danych o jakimkolwiek pochówku w nim stwarza problem z identyfikacją jego funkcji i charakteru. Ponadto w tym okresie znaczna liczba zmarłych parafian, bądź to dzieci, bądź to młodych ludzi, została złożona w krypcie, znajdującej się pod podłogą kościoła.

W pochówku wiernych w podziemiach świątyni lgockiej w XVIII w. można odnaleźć pewną prawidłowość. Ciała zmarłych były chowane w trumnach na całej długości i szerokości kościoła, który w tym czasie posiadał nieco zmieniony kształt, bowiem w wieku wcześniejszym, od strony południowej świątyni, została dobudowana kaplica pod wezwaniem św. Anny. Również w podziemiach tej kaplicy byli chowani zmarli parafianie. Pochówek zatem odbywał się według pewnego kryterium. Osoby stanu duchownego i wywodzące się z zamożnych rodzin szlacheckich grzebano pod głównym ołtarzem. Także zamożni oraz miejscowi dziedzice spoczywali w krypcie pod kaplicą św. Anny. Natomiast pod lewym bocznym ołtarzem (pod wezwaniem św. Antoniego) były chowane osoby w wieku młodzieńczym, zaś w podziemiach prawego ołtarza bocznego (pod wezwaniem św. Klemensa) chowano zmarłe dzieci.

Z zachowanych ksiąg metrykalnych z XVIII w. można ustalić jaka była w tym czasie umieralność w parafii lgockiej. W latach 1730 – 1753 była następująca ilość pogrzebów:

1730 - 14              1734 - 10              1738 - 20              1742 - 12              1746 - 15              1750 - 12

1731 - 3                1735 - 10              1739 - 19              1743 - 6                1747 - 9                1751 - 12

1732 - 7                1736 - 21              1740 - 9                1744 - 4                1748 – 7                               1753 - 11

1733 - 4                1737 - 94              1741 - 12              1745 – 8                               1749 – 3                               1753 - 8

Razem 330

Z lat 1754 - 1784 brakuje danych metrykalnych i nie sposób podać żadnych informacji, natomiast w latach 1785 - 1800  zmarła następująca liczba parafian:

1785 - 28              1788 - 60              1791 - 42              1794 - 32              1797 - 44              1800 - 58

1786 - 53              1789 -    46           1792 - 52              1795 - 46              1798 - 66

1787 - 35              1790 -    51           1793 - 32              1796 - 54              1799 - 57              Razem 756

Sprawy związane z cmentarzem lgockim uległy znaczącym zmianom w pierwszej poł. XIX w. Z przyczyn m.in. sanitarnych powstawały w tym czasie cmentarze w miejscach, położonych w pewnej odległości od kościoła i budynków mieszkalnych wiernych. W wyniku rozporządzenia władz pruskich z dnia 14 listopada 1802 r., został wprowadzony nakaz przeniesienie cmentarza parafialnego poza obręb wsi i miast. Po 1810 r. już prawie wszędzie cmentarze te były zlokalizowane na peryferiach miejscowości. W parafii lgockiej także powstał on po 1810 r., ponieważ akta archiwalne z wcześniejszych okresów nie wymieniały tego obiektu sakralnego.

Po pierwszej dekadzie XIX w. w parafii Lgota Wielka istniały dwa cmentarze, z których jeden mieścił się przy kościele, zaś drugi rozciągał się na wolnym polu w kierunku południowo - wschodnim od pierwszego. Prowadziła do niego droga o szerokości 1,5 pręta. Cmentarz przykościelny był ogrodzony drewnianym parkanem, który w 1826 r. posiadał liczne uszkodzenia. Ks. Jan Gorelski, w porozumieniu z jakimś „budowniczym”, sporządził plany na przeprowadzenie gruntownego remontu. Jednak dane z 1834 r. wykazały, że remont ten nie został zrealizowany, a cmentarz pozostał w tym czasie bez żadnego ogrodzenia. Drugi cmentarz (w polu) już w 1826 r. miał postawiony parkan z kamieni układanych na mchu oraz bramę, która posiadała solidne zamknięcie. W 1834 r. stan tego cmentarza przedstawiał się dość podobnie, jak sprzed ośmiu lat. Oprócz cmentarza miejscem pochówku dla parafian lgockich były nadal podziemia kościoła. Na pierwszą poł. XIX w. przypadły bardzo liczne przypadki takiego typu zgrzebania zmarłych. Byli oni chowani w trumnach, luźno rozmieszczonych na całej szerokości i długości świątyni.

W drugiej poł. XIX w. wciąż w parafii lgockiej były ulokowane dwa cmentarze. Stan cmentarza przykościelnego znacznie się poprawił, gdyż w latach 1876 - 1880 posiadał on ogrodzenie, wzniesione z kamienia polnego i zaprawy wapiennej. Na murze tym znajdował się daszek z ułożonych cegieł. Parkan ten planowano poddać jednak pewnym remontom, gdyż na ten cel zostało zakupione wapno. Na terenie tego cmentarza rosło kilka starych drzew, pośród których wyróżniały się dwie ogromnych rozmiarów lipy. Natomiast drugi cmentarz w 1876 r. nie posiadał żadnego ogrodzenia, jednak już w następnym roku otoczono go parkanem z kamienia polnego i wapna, a nadto zwiększono jego rozmiary o ponad 200 prętów. Ziemie na ten cel zostały wydzielone z gruntów Agaty Kuśmierek, Antoniego Bugajskiego i Wojciecha Zatorskiego. Na cmentarzu tym nie rosło wiele drzew, lecz były plany, aby w 1886 r. obsadzić drzewostanem tereny cmentarza i grunty leżące wzdłuż drogi, która prowadziła do niego. Droga ta była okopana po obu stronach rowem. Na terenie tych dwóch lgockich cmentarzy do końca XIX w. nie dokonano już bardziej istotnych zmian. W latach 1850 – 1900 nie został odnotowany w księgach metrykalnych, ani w innych księgach kościelnych, pochówek zmarłego w podziemiach kościoła w Lgocie Wielkiej. Osoby nieżyjące, które posiadały ten przywilej, były wtedy chowane na cmentarzu, gdzie budowano dla nich duże pomniki i grobowce.

Wiek XIX w parafii lgockiej charakteryzował się większą liczebnością śmiertelności w stosunku do poprzedniego stulecia. Ilość pogrzebów przypadających na kolejne lata przedstawiała się następująco:

1801 - 60              1818 - 51              1835 - 61              1852 - 40              1969 - 18              1886 - 50

1802 - 60              1819 - 74              1836 - 50              1853 - 72              1870 - 39              1887 - 88

1803 - 61              1820 - 52              1837 - 59              1854 - 59              1871 - 84              1888 - 81

1804 - 46              1821 - 67              183 8- 102            1855 - 75              1872 - 89              1889 - 71

1805 - 59              1822 - 66              1839 - 45              1856 - 54              1873 - 68              1890 - 79

1806 - 59              1823 - 68              1840 - 30              1857 - 44              1874 - 69              1891 - 76

1807 - 70              1824 - 77              1841 - 28              1858 - 45              1875 - 70              1892 - 92

1808 - 42              1825 - 71              1842 - 26              1859 - 45              1876 - 52              1893 - 118

1809 - 65              1826 - 53              1843 - 33              1860 - 49              1877 - 67              1894 - 72

1810 - 58              1827 -  93             1844 - 31              1861 - 38              1878 - 59              1895 - 69

1811 - 49              1828 - 109            1845 - 26              1862 - 34              1879 - 82              1896 - 70

1812 - 62              1829 - 114            1846 - 41              1863 - 38              1880 - 66              1897 - 81

1813 - 78              1830 - 59              1847 - 45              1864 - 30              1881 - 70              1898 - 67

1814 - 71              1831 - 64              1848 - 54              1865 - 31              1882 - 89              1899 - 92

1815 - 52              1832 - 66              1849 - 37              1866 - 83              1883 - 52              1900 - 75

1816 - 67              1833 - 55              1850 - 30              1867 - 48              1884 - 88

1817 - 52              1834 - 63              1851 - 38              1868 - 30              1885 - 129         Razem 6136

Dzieje pochówku w parafii Lgota Wielka na przestrzeni wieków dowiodły, iż grzebanie zmarłych miało dość urozmaiconą formę, która z czasem stawała się bardziej jednolita. Wraz z końcem XIX w. skończył się zwyczaj składania zmarłych pod podłogą kościoła parafialnego. Wszystkie pogrzeby w XX w. rozpoczynały się nabożeństwem żałobnym w świątyni lgockiej, a następnie w kondukcie żałobnym przechodzono na cmentarz, który znajdował się w odległości 1 km od kościoła.

Opracował ks. dr. Jacek Kapuściński

1. 2. Powstanie krypty

W drugiej poł. XX w. zaszły pewne zmiany w funkcjonowaniu podziemiów kościoła parafialnego w Lgocie Wielkiej. Podczas prac remontowych, które miały zapewnić wzmocnienie fundamentów świątyni i położenie w niej nowej podłogi, zainteresowano się także znaczną ilością trumien znajdujących się pod drewnianą podłogą kościoła. Trumny te były umiejscowione na całej długości i szerokości kościoła. Wejście do tego podziemnego cmentarza było ulokowane wewnątrz kościoła w nawie głównej przed prezbiterium. Wchodziło się tam podnosząc drewnianą klapę i pokonując kilka drewnianych schodów w dół. Takie rozwiązanie trwało prawdopodobnie od samego początku istnienia kościoła lgockiego, aż do lat osiemdziesiątych XX wieku.

Przed położeniem nowej cementowej posadzki należało zerwać starą podłogę z desek.  Prace te pozwoliły wówczas odkryć dość liczny zbiór dziewiętnastowiecznych trumien. W związku z tym miejscowy proboszcz ks. Mirosław Przybyłowicz postanowił wymurować pod całym prezbiterium kryptę, do której to można by było przenieść znaczną ilość trumien. Prace murarskie zakończono w 1984 r. Nowa krypta posiadała następujące wymiary: 3,5 m długości, 4 m szerokości i 1,5 – 2 m wysokości. Cała została wybudowana z pustaków i cegły. Sklepienie zaś zostało utrzymane w kształcie kolebki, jednocześnie zamurowując pierwotne wejście. Pozostały jedynie nadal drewniane schody. Od strony wschodniej kościoła utworzono kanał wentylacyjny z małym okienkiem, który był jedyną drogą dostania się do tej krypty. Za głównym ołtarzem znajdował się w podłodze otwór prowadzący do kanału wentylacyjnego, ciągnącego się na długości 2 m. Kanał ten miał szerokości 0,5 m a wysokości 0,9 m. Wewnątrz krypty na sklepieniu został sporządzony napis, informujący w którym roku zostało wybudowane to pomieszczenie.

Należało zatem tylko przenieść trumny z całego obszaru podziemiów kościoła do nawopowstałej krypty, ale dokonać tego mogła jedynie specjalna grupa konserwatorów zabytków z Piotrkowa Trybunalskiego, w kompetencjach których mieściło się odpowiednie zabezpieczenie tego cennego zbioru. Do krypty więc trafiło 40 trumien, natomiast jeszcze znaczna ich ilość pozostała nadal pod podłogą kościoła. Dotarcie to tego zbioru trumien obecnie nie jest możliwe, gdyż nie ma tam żadnego wejścia. Pozostaje pytanie: dlaczego tylko taka liczba trumien znalazła się w krypcie? Być może były to najlepiej zachowane egzemplarze. Wszystkie trumny powstały na przestrzeni 1799 – 1809 r. Pochowani w nich parafianie wywodzą się m.in. ze znanych rodzin szlacheckich w okolicy, a na podstawie danych metrykalnych można niektórych z nich zidentyfikować.

3. Opis trumien

Ze względu na znaczną liczbę trumien znajdujących się w krypcie, a także biorąc pod uwagę ich stan zniszczenia spowodowany starością, należałoby przyjąć pewien schemat opisu tego całego zbioru podziemnego. Takie rozwiązanie ułatwi lepszą orientację w całym zasobie krypty oraz stanie się niezbędną pomocą przy badaniach stopnia uszkodzenia poszczególnych egzemplarzy na przestrzeni następnych lat i wieków.

Z racji na pewne trudności w dotarciu do opracowanego już schematu opisu trumien, a nawet biorąc pod uwagę ewentualność jego nieistnienia w ogóle ze względu na dość nietypową tematykę, należało zatem sporządzić całkowicie pionierski układ opisu, który zawierałby wszystkie ważne i istotne elementy objaśniające. Wzorując się m.in. na schemacie opisu jednostek archiwalnych, a także wykorzystując dokumentacje konserwatora zabytków, sporządzono schemat, który składa się z następujących segmentów: 1. sygnatura (sygn.), 2. data powstania, 3. opis zewnętrzny (materiał z jakiego powstała trumna, wymiar - podana długość w cm, inskrypcja, stan zachowania), 4. uwagi (ciekawsze informacje).

Tak sporządzony schemat opisu trumien uwzględnia dość znaczną ilość informacji, które można odczytać z zewnętrznego oglądu trumny. Nadanie poszczególnym trumnom sygnatury umożliwia bez zbytnich wysiłków odnalezienie w całym zbiorze konkretnej trumny. Wskazanie czasu śmierci zmarłego określa z dużą precyzją datę wykonania trumny. Opis zewnętrzny ma na celu przede wszystkim wydobycie istotnych wiadomości o poszczególnej trumnie, a więc będzie dotyczył ustalenia rodzaju materiału z jakiego została ona wykonana, podania jej długości (szerokość trumny nie ma aż tak wielkiego znaczenia, bowiem na podstawie samej tylko długości można odczytać wiele informacji), rozszyfrowania konkretnych znaków i napisów na trumnie (przez co z łatwością można np. ustalić na podstawie ksiąg metrykalnych dane personalne zmarłego, a także dowieść wielu innych interesujących faktów) oraz wykazania realnego stanu zniszczenia trumny. Całość schematu opisu trumien zamykają uwagi, które mają na celu posiadanie informacji jeszcze do tej pory nieuwzględnionych. Konstrukcja takiego schematu opisu pozwoli zgromadzić dość znaczną porcję materiału deskryptywnego, tym samym przyczyniając się do pełniejszego poznania przeszłości trumien, zgromadzonych w krypcie kościelnej.

Przy opisie poszczególnych egzemplarzy krypty lgockiej zastosowano klucz chronologiczny, a więc wszystkie trumny zostały skatalogowane według zasady: od najstarszej do najmłodszej.

1

(1. Sygn.) 1

(2. Data powstania) 1799

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 190, inskrypcja – litery malowane ręcznie, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Trumna posiada następujący napis w kolorze czarnym: „1799”.

2

(1. Sygn.) 2

(2. Data powstania) 1800

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 110, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 6 – 7 letnie. Po bokach umieszczone są czarne napisy, zaś na wieku widnieje namalowany czarny krzyż.

3

(1. Sygn.) 3

(2. Data powstania) 1800

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 200, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dość zniszczona.

(4. Uwagi) Trumna nie posiada wieka, lecz zastępują je dwie zwykłe deski. Na bocznej części widnieje napis: „IHS 1800”.

4

(1. Sygn.) 4

(2. Data powstania) 1800

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 82, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 4 – 5 letnie. Na bocznej części znajduje się czarny napis: „IHS 1800”, zaś na wieku widnieje krzyż, namalowany także w czarnym kolorze.

5

(1. Sygn.) 5

(2. Data powstania) 1801

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 75, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – zniszczona.

(4. Uwagi) Trumna nie posiada jednego boku. Wielkość jej wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 3 - 4 letnie. Na bocznej części znajduje się czarny napis: „IHS 1801”.

6

(1. Sygn.) 6

(2. Data powstania) 1802

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno obite ciemnozielonym suknem, wymiar – 200, inskrypcja –enklawy i ligatury, stan zachowania – dość zniszczona.

(4. Uwagi) Na bocznych częściach trumny znajdują się następujące napisy, wykonane z klinów i gwoździ: „Obiit (cetatis A dice) AD 1802 /35/ 21 Junii”. Zmarła była dziedziczką Woli Blakowej i kasztelanką wieluńską. Nazywała się Tekla Rychłowska. Wyszła ona za mąż za kasztelana wieluńskiego Józefa Rychłowskiego. Z małżeństwa tego przyszedł na świat w 1794 r. syn Stanisław. Mając zaledwie 35 lat Tekla ciężko zachorowała i zmarła w dniu 21 czerwca 1802 r. Przed śmiercią przyjęła sakramenty św. Została pochowana w murowanym grobowcu, który w 1802 r. znajdował się w podziemiach kościoła parafialnego pod głównym ołtarzem.

7

(1. Sygn.) 7

(2. Data powstania) 1803

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 182, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Trumna posiada napisy w kolorze czerwonym, zaś na wieku znajduje się namalowany czarny krzyż w czerwonym obramowaniu.

8

(1. Sygn.) 8

(2. Data powstania) 1803

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 90, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Trumna jest pomalowana w kolorze brązowym. Wielkość jej wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 4 – 5 letnie. Na bocznej części znajduje się czarny napis: „IHS 1803”.

9

(1. Sygn.) 9

(2. Data powstania) 1803

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 100, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 5 – 6 letnie. Na bocznej części znajduje się czarny napis: „IHS 1803”, zaś na wieku widnieje duży krzyż, namalowany w kolorze białym.

10

(1. Sygn.) 10

(2. Data powstania) 1803

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 100, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 5 – 6 letnie. Na bocznej części znajduje się czarny napis: „IHS 1803”, zaś na wieku widnieje duży krzyż, namalowany w kolorze czerwonym.

11

(1. Sygn.) 11

(2. Data powstania) 1803

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 92, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Na bocznej części trumny znajduje się czarny napis: „IHS 1803 umarła 3 lata”.

12

(1. Sygn.) 12

(2. Data powstania) 1804

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 182, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Trumna jest cała w kolorze czerwonym. Posiada różne ornamenty wykonane białą farbą. Również w kolorze białym zachowane są po bokach następujące napisy: „IHS S” i „1804”.

13

(1. Sygn.) 13

(2. Data powstania) 1805

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 90, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Trumna jest pomalowana w kolorze ciemnozielonym. Wielkość jej wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 4 – 5 letnie. Na bocznej części znajduje się czarny napis: „IHS 1805”.

14

(1. Sygn.) 14

(2. Data powstania) 1806

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 90, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Na bocznych częściach trumny zostały sporządzone następujące napisy: „IHS Apolonia Krochmalska” i „umarła w roku 1806 dnia 4 lutego lat dwa”. Na wieku znajduje się namalowany czarny krzyż.

15

(1. Sygn.) 15

(2. Data powstania) 1807

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 92, inskrypcja – litery malowane ręcznie, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Trumna powstała z desek zwykłych – ciosanych, zaś wieko zabite jest dwoma kołkami z drewna. Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 4 – 5 letnie. Na bocznej części znajduje się napis: „umarła 1807 dnia 26 września”. Zmarła była dziewczynką o imieniu Elżbieta, córką Pawła i Anny Żabickich, dziedziców części Woli Blakowej. Została pochowana w murowanym grobowcu, który w 1807 r. znajdował się pod głównym ołtarzem kościoła.

16

(1. Sygn.) 16

(2. Data powstania) 1808

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 190, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Trumna jest cała w kolorze ciemnozielonym. Posiada po bokach dwa uchwyty metalowe. Jest bogato zdobiona, co może świadczyć, że został w niej pochowany jakiś członek miejscowej rodziny szlacheckiej lub jakiś duchowny.  Na bokach trumny jest wykonany następujący napis w kolorze czarnym: „A.D. 1808 IHS M. B.”.

17

(1. Sygn.) 17

(2. Data powstania) 1809

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 105, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Trumna jest cała w kolorze niebieskim. Jej wielkość wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 5 – 6 letnie. Na bocznej części umieszczony jest następujący czarny napis: „IHS 1809”.

18

(1. Sygn.) 18

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 140, inskrypcja – brak, stan zachowania – zniszczona.

(4. Uwagi) Z całej trumny zachowało się tylko wieko. Na wierzchniej jego części znajduje się namalowany czarny krzyż.

19

(1. Sygn.) 19

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 200, inskrypcja – brak, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Cała trumna jest w kolorze ciemnozielonym. Na wieku znajduje się namalowany biały krzyż.

20

(1. Sygn.) 20

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno obite suknem, wymiar – 182, inskrypcja – litery malowane ręcznie, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Trumna posiada bardzo estetyczny wygląd, co może sugerować, iż został w niej pochowany jakiś członek miejscowej rodziny szlacheckiej lub jakiś duchowny.  Napisy umieszczone są na suknie, jednak z powodu znacznego zniszczenia nie sposób ustalić jaka jest ich treść i jakiego są one koloru.

21

(1. Sygn.) 21

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 187, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Trumna jest cała w kolorze ciemnozielonym. Jest bogato zdobiona. Posiada różne ornamenty wykonane białą farbą. Na wieku znajduje się duży biały krzyż otoczony ramką w kolorze żółtym. Zachowane są po bokach następujące napisy w kolorze białym:  „IHS S” i „... wieku umarła”.

22

(1. Sygn.) 22

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 170, inskrypcja – brak, stan zachowania – dość zniszczona.

(4. Uwagi) Trumna nie posiada wieka, lecz zastępuje je zwykła deska.

23

(1. Sygn.) 23

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 185, inskrypcja – brak, stan zachowania – dość zniszczona.

(4. Uwagi) Trumna nie posiada wieka, lecz zastępuje je zwykła deska.

24

(1. Sygn.) 24

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 105, inskrypcja – brak, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 5 – 6 letnie.

25

(1. Sygn.) 25

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 105, inskrypcja – litery malowane ręcznie i ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 5 – 6 letnie. Na bocznej części widnieją napisy w czerwonym kolorze.

26

(1. Sygn.) 26

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 88, inskrypcja – brak, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 4 – 5 letnie. Na wieku znajduje się namalowany czarny krzyż.

27

(1. Sygn.) 27

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 120, inskrypcja – brak, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 7 – 8 letnie.

28

(1. Sygn.) 28

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 102, inskrypcja – ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 5 – 6 letnie. Na bocznej części znajduje się czarny napis: „IHS”, zaś na wieku widnieje duży krzyż, namalowany w czarnym kolorze.

29

(1. Sygn.) 29

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 90, inskrypcja – brak, stan zachowania – dość zniszczona.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 4 – 5 letnie. Wieko jest w znacznym stopniu uszkodzone.

30

(1. Sygn.) 30

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 200, inskrypcja –ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Na wieku trumny widnieje duży krzyż, namalowany w kolorze białym.

31

(1. Sygn.) 31

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 180, inskrypcja –brak, stan zachowania – zniszczona.

(4. Uwagi) Trumna nie posiada wieka.

32

(1. Sygn.) 32

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 170, inskrypcja – brak, stan zachowania – zniszczona.

(4. Uwagi) Trumna nie posiada wieka.

33

(1. Sygn.) 33

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 110, inskrypcja – brak, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 6 – 7 letnie. Na wieku widnieje namalowany czarny krzyż.

34

(1. Sygn.) 34

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 60, inskrypcja – brak, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko nowonarodzone.

35

(1. Sygn.) 35

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 96, inskrypcja – brak, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 5 – 6 letnie.

36

(1. Sygn.) 36

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 80, inskrypcja – ligatury, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 3 - 4 letnie. Na bocznej części znajduje się czarny napis: „IHS”.

37

(1. Sygn.) 37

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 78, inskrypcja – brak, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 3 - 4 letnie.

38

(1. Sygn.) 38

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 55, inskrypcja – brak, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko nowonarodzone.

39

(1. Sygn.) 39

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 60, inskrypcja – brak, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko nowonarodzone lub jednoroczne. Na jednym z boków widnieje namalowany czarny krzyż.

40

(1. Sygn.) 40

(2. Data powstania) -

(3. 0pis zewnętrzny) materiał – drewno, wymiar – 80, inskrypcja – brak, stan zachowania – dobry.

(4. Uwagi) Wielkość trumny wskazuje, iż pochowano w niej dziecko 3 - 4 letnie. Cała trumna jest w kolorze czarnym.

Opracował ks. dr. Jacek Kapuściński